Raşitizim'den Korona'ya Bir Yol: Vitamin D

      Korona patlak verdikten sonra belki de en çok ismini duyduğum vitamin, vitamin D oldu. Peki neydi Vitamin D? 1600 yıllarında ilk ortaya çıkan raşitizim tedavisi 20. yy başlarında önce güneş ile sonra balık yağı tedavi edilmişse de asıl eksikliğin vitamin D olduğu ispatlandıktan sonra sütlerin D vitamini açısından zenginleştirildikten sora raşitizm hastalığı gelişmiş ülkelerde son bulmuştur. D vitamini 1920'li yıllarından sonra önemi araştırıldıkça daha da arttı. Vitamin olduğu ispat edildikten sonra dördüncü vitamin olması nedeniyle de ismi Vitamin D oldu.

     D vitamini, kalsiyum ve fosfat metabolizmasının düzenlenmesinde önemli rol oynayan hormonların öncüleri olan kolekalsiferol (vitamin D3) ve ergokalsiferolün (vitamin D2) toplu adıdır. Deri güneşle temas ettiğinde yüksek enerjili ultraviyole B fotonları deri içine nüfuz ederek epidermisdeki 7-dehidrokolesterol tarafından emilir. Sonuçta molekülün 9 ile 10 karbonları arasındaki bağ kopar ve öncü kolekalsiferol oluşur. Işınlanma devam ettiğinde izomerizasyon tepkimesiyle kolekalsiferol (vit D3) oluşur. Böylece ilk anda oluşan öncü kalsiferolün tümü 2 saatlik sürede ancak kolekalsiferole dönüşür ve kılcal kan damarları yatağında bulunan vitamin D bağlayıcı proteine bağlanarak dolaşıma geçer. (Holick, MF., Maclaughlin, JA, Clark MB, et al. Photosynthesis o f previtamin D, in human skin and the physiologic conseguences. Science 210: 203, 1980. )

     İnsanın aklına ilk olarak bu durumda iki soru gelmekte. Birinci olarak çok güneşe çıktığımızda vitamin D zehirlenmesi yaşamaz mıyız o zaman? Vücut o kadar mükemmel dizayn edilmiş ki; öncü kolekalsiferol oluştuktan sonra bunun izomerizasyonla D vitaminine dönüştüğü gibi ultraviyole B ışınını emerek inaktife moleküllere de dönüştüğünü göstermektedir. (Webb A.R., Kline L, Holick MF. Influence o f season and latitude on the cutaneous synthesis o f vitamin D3: exposure to winter sunlight in Boston and Edmonton will not promote vitamin D3 sythesis in human skin. Journal o f Clinical Endocrinclogy Metabolism 67: 373,1988.) Yani vücutta fazla üretilen vitamin D inaktif hâle getirdiği için sekiz saatte kalsanız vitamin D intoksuna girmiyor. İkinci olarak da eğer güneşte dolaşarak Vitamin D alabiliyorsak neden takviyeye ihtiyaç duyalım oluyor. Çalışmalarda tüm iddia edilen tedavi faydaları, artan güneşe maruz kalmaya değil, vit D ile diyet takviyesine bağlı olduğunu gösteriyor. (J Am Acad Dermatol. 2006 Feb;54(2):301-17. doi: 10.1016/j.jaad.2005.11.1057. Epub 2006 Jan 4.PMID:16443061)

     Peki neden bu kadar D vitamini revaçta olmaya başladı özellikle de korona pandemisinde? D vitamini reseptörlerinin (VDR'ler) hemen hemen her doku ve hücrede ifade edildiği göz önüne alındığında hemen hemen tüm bağışıklık hücrelerinde bir D vitamini reseptörünün varlığı keşfedildi ve bazı polimorfizmlerinin, artan otoimmün hastalık insidansı ile ilişkili olduğu bulundu.Bu bulgu, D vitamini eksikliği ve otoimmün hastalıklar arasında önerilen bir bağlantıya yol açtı. Çeşitli otoimmün hastalıklardan etkilenen hastalar düşük D vitamini seviyeleri gösterdi. (Bizzaro G, Antico A, Fortunato A, Bizzaro N. Vitamin D and Autoimmune Diseases: Is Vitamin D Receptor (VDR) Polymorphism the Culprit? Isr Med Assoc J. 2017 Jul;19(7):438-443. PMID: 28786260.)

     Peki başka ne gibi faydaları var? Belki de en önemli olan faydası kanser mortalitesinde(kansere bağlı ölümlerde) azalmaya neden olması.(Bjelakovic G, Gluud LL, Nikolova D, Whitfield K, Wetterslev J, Simonetti RG, Bjelakovic M, Gluud C. Vitamin D supplementation for prevention of mortality in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Jan 10;(1):CD007470. doi: 10.1002/14651858.CD007470.pub3. PMID: 24414552. ) ve D vitaminin, palyatif kemoterapinin potansiyel zararlı etkilerini küçümsemenin yanı sıra, tümör hücresi ölümü için duyarlılaştırıcı görevi görebilir, böylece ilişkili morbiditeyi azaltabilir olması. (Mittal S, Anand A, Vijayashankar A, Sonkar AA, Husain N, Chandra A. Vitamin D Receptor and Role of Vitamin D Supplementation in Advanced Gallbladder Cancer: A Prospective Study from Northern India. Gulf J Oncolog. 2019 Sep;1(31):14-20. PMID: 31591986.)

     İkinci olarak yardımcı tedavi olarak D vitamini takviyesinin, D vitamini durumunun iyileştirilmesiyle ilişkili ciddi yan etkiler olmaksızın DEHB semptomlarını azalttığı görülmüştür. (Gan J, Galer P, Ma D, Chen C, Xiong T. The Effect of Vitamin D Supplementation on Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. J Child Adolesc Psychopharmacol. 2019 Nov;29(9):670-687. doi: 10.1089/cap.2019.0059. Epub 2019 Aug 1. PMID: 31368773. )

     Ki Akdeniz Ateşi ve Romatoid Artrit gibi bir çok hastalıkta da Vitamin D düzeylerinin düşük olması da bazı hastalıkların oluşumunu engellemek için Vitamin D kullanımını düşündürmektedir. (Thompson JM, Mirza MA, Park MK, Qureshi AA, Cho E. The Role of Micronutrients in Alopecia Areata: A Review. Am J Clin Dermatol. 2017 Oct;18(5):663-679. doi: 10.1007/s40257-017-0285-x. PMID: 28508256; PMCID: PMC5685931.),(Gioia C, Lucchino B, Tarsitano MG, Iannuccelli C, Di Franco M. Dietary Habits and Nutrition in Rheumatoid Arthritis: Can Diet Influence Disease Development and Clinical Manifestations? Nutrients. 2020 May 18;12(5):1456. doi: 10.3390/nu12051456. PMID: 32443535; PMCID: PMC7284442.) 

     Özellikle Türkiye'de çok  görülen Kistik fibrozlu (KF) hastalarda D vitamini eksikliği sıklıkla görülür. D vitamini, kemiğin optimal mineralizasyonu için önemlidir ve yaygın olarak KF'li hastalarda ortaya çıkan diğer komorbiditeler için önemli olabilir. (Chesdachai S, Tangpricha V. Treatment of vitamin D deficiency in cystic fibrosis. J Steroid Biochem Mol Biol. 2016 Nov;164:36-39. doi: 10.1016/j.jsbmb.2015.09.013. Epub 2015 Sep 10. PMID: 26365559; PMCID: PMC4786457.)

     Bu kadar faydası olan bir vitaminin zararı olur mu maalesef olur. Özellikle fabrika üretimi ilaç D vitaminlerde Vitamin D hapı olarak satılan multivitamin haplarında intoks ile çok fazla karşı karşıya gelebiliyoruz. D vitamini ilaçları kullananların ya da Vitamin D'yi fonksiyonel gıdalardan değil de hap olarak alanların mutlaka doktor tavsiyesi ile almaları gerekiyor. 

     Yoksa D vitamini kullanılarak yapılan takviye, böbrek taşına neden olabiliyor. (Kahwati LC, Weber RP, Pan H, Gourlay M, LeBlanc E, Coker-Schwimmer M, Viswanathan M. Vitamin D, Calcium, or Combined Supplementation for the Primary Prevention of Fractures in Community-Dwelling Adults: Evidence Report and Systematic Review for the US Preventive Services Task Force. JAMA. 2018 Apr 17;319(15):1600-1612. doi: 10.1001/jama.2017.21640. PMID: 29677308. ) Ek olarak D vitamini zehirlenmesinin vasküler kalsifikasyona(damarlarda sertleşme) neden olduğu bilinmektedir. (Pilz S, Verheyen N, Grübler MR, Tomaschitz A, März W. Vitamin D and cardiovascular disease prevention. Nat Rev Cardiol. 2016 Jul;13(7):404-17. doi: 10.1038/nrcardio.2016.73. Epub 2016 May 6. PMID: 27150190.)

     100 nmol / L'de kas-iskelet sistemi ve muhtemelen kardiyovasküler sistem üzerinde zararlı etkilere işaret etmektedir. (Zittermann A. The Biphasic Effect of Vitamin D on the Musculoskeletal and Cardiovascular System. Int J Endocrinol. 2017;2017:3206240. doi: 10.1155/2017/3206240. Epub 2017 Aug 23. PMID: 28912809; PMCID: PMC5587949.)